Dzień Niewidocznej Pracy. Kiedy przypada i co oznacza?

Co łączy sprzątanie, gotowanie, opiekę nad dziećmi czy starszymi rodzicami? Wszystko to robisz Ty i w dodatku za darmo. Niewidzialna praca to ta, często na co dzień, niedoceniana. Często też nie dość dobrze wynagradzana, ale ważna i potrzebna, mająca ogromne znaczenie dla życia wielu ludzi i zwierząt. Ci bohaterowie codzienności obchodzą swoje święto – Dzień Niewidzialnej Pracy.

Dzień Niewidzialnej Pracy

Święto to przypada co roku w pierwszy wtorek kwietnia – zatem w 2023 roku obchodzimy je 4 kwietnia. Celebrowanie zapoczątkowała organizacja FEFAF – Federation Europeenne des Femmes Actives aux Foyer, która chciała zwrócić uwagę na to, że miliony kobiet codziennie wykonują wyczerpującą pracę w domu – sprzątają, gotują, opiekują się dziećmi, załatwiają niezliczone sprawy – i często nie otrzymują za to ani słowa podziękowania, nie mówiąc o wynagrodzeniu.

Co to jest niewidzialna praca?

Praca niewidzialna (ang. unpaid work) to zazwyczaj wymagająca ogromnego zaangażowania praca wykonywana w domu, w ramach rodziny i życia codziennego. Za niewidzialną pracę nikt nie płaci. To praca, która często traktowana jest jako bezwartościowa, a bywa równie obciążająca co tradycyjnie rozumiana praca zawodowa. Nie wlicza się ona do PKB, nie znajdziemy jej w żadnych oficjalnych statystykach dotyczących wzrostu gospodarczego. Wyjątkiem jest tu Peru¹, gdzie od 2011 r. obowiązują przepisy, które nakładają na władzę wykonawczą obowiązek rozliczania pracy nieodpłatnej w rachunkowości narodowej. Międzynarodowa Organizacja Pracy szacuje, że nieodpłatna praca wynosi od 10 do 39% światowego PKB².

Mianem pracy niewidzialnej można też określić całą listę obowiązków wykonywanych przez ludzi pozostających w cieniu, a bez których sukces firmy czy poszczególnych osób byłby niemożliwy.

Wolontariusze

W kontekście niewidzialnej pracy warto podkreślić również rolę wolontariuszy pracujących w licznych fundacjach i stowarzyszeniach. Według GUS³ w 2020 roku ok. 2,6 mln osób pracowało społecznie w stowarzyszeniach, fundacjach oraz innego rodzaju organizacjach. Wolontariusze organizacji non-profit nie tylko wykonują swoje obowiązki nieodpłatnie, ale także najczęściej na rzecz osób niespokrewnionych czy zupełnie obcych. Postawa wolontariuszy jest silnikiem wrażliwego, empatycznego społeczeństwa, w którym potrzebujący nie zostają pozostawieni sami sobie i mogą liczyć na wsparcie z zewnątrz. Na pracy niewidzialnych bohaterów bazuje niemal cały trzeci sektor, czyli NGO – w Polsce więcej niż co trzecia (35%) organizacja w całości opiera się na niezwykle wartościowej pracy społecznej wolontariuszy⁴.

Grupy zawodowe

Chociaż wydawać by się mogło, że każda praca, która zapewnia dochody i jednocześnie jest potrzebna innym ludziom ma sens, to jednak okazuje się, że wiele profesji jest niedocenianych. Jak wynika z rankingu niedocenianych zawodów stworzonego przez CareerCast.com, niejednokrotnie dotyczy to tych profesji, które są niezwykle potrzebne.

Niedocenione są zawody takie jak asystent/ka, gdzie lwia część obowiązków wykonywana jest na konto przełożonego. To także można nazwać pracą niewidzialną. Zauważ, że często nie zdajemy sobie także sprawy, jaką dokładnie pracę wykonują nasi szefowie czy choćby koledzy zza biurka. Brak zrozumienia wynika z różnorodnego odbioru pracy. Dla jednych to, że ktoś konstruuje treść e-maila przez godzinę jest nie do przyjęcia. Z drugiej strony napisanie kilku zdań i dobór odpowiednich słów może mieć kluczowe znaczenia dla całego działu lub firmy i przyszłości poszczególnych pracowników. W tym wypadku jest to praca niewidzialna, jednak w pełni opłacana w przeciwieństwie do prac typowo domowych.

Mówi się, że „żadna praca nie hańbi”. W praktyce jednak mówienie z dumą o tym, że jest się np. sprzątaczką czy sprzątaczem należy raczej do rzadkości. Ale czy musi tak być? Pomimo, iż wiele zawodów odeszło już dawno do lamusa, osoby sprzątające były, są i w dalszym ciągu będą potrzebne. Oczywiście wraz z rozwojem techniki, pracę tę można sobie ułatwić nowoczesnym sprzętem czy profesjonalnymi środkami czystości, lecz czynnik ludzki jest tutaj niezastąpiony. Niezbędne jest w każdej instytucji, firmie, zakładach opieki zdrowotnej czy hotelarstwie, coraz częściej z usług sprzątających korzystają też osoby prywatne. Sprzątanie jest niezwykle ważną i potrzebną społecznie usługą, ale czy widoczną?

Niewidzialny etat w domu

Badania pokazują, że niewidzialna praca ma płeć. Postrzegając temat w kategoriach domowych, w stereotypowym podziale ról, najczęściej niewidzialną pracą obarczane są kobiety. Nie bez przyczyny mówimy, że mężczyźni nie pracują, ale pomagają w domu. Pomagają – bo cała odpowiedzialność za funkcjonowanie rodziny często spoczywa na kobietach. Nie chodzi bynajmniej tylko o zrobienie prania czy ugotowanie obiadu. Dużym obciążeniem jest sama organizacja domowych zadań, ich zaplanowanie i egzekwowanie.

Istnieje w społeczeństwie stereotyp kobiety, która zostając z małym dzieckiem w mieszkaniu nic nie robi i ma wolne! Jest na “urlopie”… macierzyńskim lub wychowawczym. Jest to bardzo krzywdzące, bo praca w domu to też praca, czasami cięższa niż 8-godzinne siedzenie w biurze. Nakład czasu i energii, jaki jest wkładany w to, aby wychować dziecko, a przy okazji zadbać o porządek w domu i ciepły posiłek, przez wiele osób jest niedoceniany.

Dodatkowo to właśnie kobiety najczęściej rezygnują z pracy zawodowej na rzecz opieki nad dziećmi czy osobami niepełnosprawnymi. Tym samym pozbawione są szansy na wynagrodzenie, nie wspominając o emeryturze. Według ostatniego spisu powszechnego w Polsce żyje 4,7 mln osób z niepełnosprawnością. To 12,2% ludności kraju. Praca opiekuńcza, którą świadczą wobec nich członkowie rodziny jest często niewidzialna. Aż 31,5% osób w wieku produkcyjnym nie podejmuje pracy ze względu na obowiązki rodzinne, 25,6% ze względu na choroby czy niepełnosprawność.

Ile kosztuje niewidzialna praca?

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego⁵ codziennie przeznaczamy na wykonywanie obowiązków domowych średnio 3 godziny i 46 minut.

Pranie, sprzątanie, gotowanie czy opieka nad dzieckiem są to czynnościami, które wymagają od nas nakładu pracy, energii i czasu. Ile zajmują? Dane GUS pokazują, że Polacy poświęcają codziennie:

- 1 h 09 min na sprzątanie;
- 1 h 21 min na pracę w ogrodzie;
- 1 h 53 min zajmuje gotowanie;
- 2 h 47 min zajmuje opieka nad dzieckiem.

Wartość niektórych obowiązków domowych można przeliczyć na złotówki. Aby uzmysłowić, jak ważne są kwestie związane z prowadzeniem domu, czy sprawowaniem opieki powstał kalkulator niewidzialnego etatu. Policz, ile kosztuje Twój niewidzialny etat w domu: https://niewidzialnyetat.gazeta.pl/

Jak obchodzić Dzień Niewidzialnej Pracy?

Warto nie tylko w tym dniu okazywać szacunek rodzicom, dziadkom oraz osobom z najbliższego otoczenia, ale także powiedzieć po prostu „dziękuję” wszystkim tym, którzy pracę niewidzialną wykonują. Zauważmy bohaterów w najbliższym otoczeniu!

Obchody Dnia Niewidzialnej Pracy można uczynić rodzinną tradycją i przygotować uroczystą kolację na cześć tych, którzy na co dzień zajmują się domowymi sprawami. Można tego dnia skorzystać z usług Stepapp i zdelegować obowiązki domowe chociaż na jeden dzień, by odzyskać trochę czasu i dać odpocząć tym, którzy na to zasługują.

O święcie warto mówić także w szerszym gronie. Edukacja społeczna w zakresie niewidzialnej pracy jest ważna, co pokazuje raport organizacji społecznej Oxfam⁶. Mówi on, że w zasadzie bez takiej formy pracy niemożliwe byłoby funkcjonowanie współczesnej gospodarki. Co by się stało, gdybyśmy musieli zapłacić za wszystkie aktywności opiekuńcze nad dziećmi i niesamodzielnymi czy starszymi krewnymi, przygotowywanie posiłków, sprzątanie i pranie? Gdyby taka praca była wynagradzana na poziomie pensji minimalnej, jej finansowa wartość trzykrotnie przewyższałaby wielkość światowej branży IT.

Źródła:

1. https://forsal.pl/gospodarka/artykuly/8379337,ogromna-wartosc-nieodplatnej-pracy-kobiet.html

2. https://www.oecd-forum.org/posts/redefining-reality-the-truth-behind-the-unpaid-care-economy

3. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna-trzeci-sektor/sektor-non-profit-w-2020-r-stowarzyszenia-fundacje-spoleczne-podmioty-wyznaniowe-samorzad-gospodarczy-i-zawodowy,1,8.html

4. Badanie „Kondycja organizacji pozarządowych 2021”, https://kondycja.ngo.pl/

5. Badanie GUS – „Budżet czasu ludności 2013 r.”, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/budzet-czasu-ludnosci-w-2013-r-czesc-ii-wraz-z-czescia-i,19,2.html

6. https://www.oxfam.org/en/research/time-care